PİYASALAR

 

Eğer finans ve piyasalar alanına ilginiz varsa, hisse senedi işlemleri, borsa, forex gibi alım-satım işlemlerini merak edip öğrenmek istiyorsanız bu makale size yardımcı olabilir.

Öncelikle piyasa kavramına ve finansal piyasaların neleri içerdiğine bir göz atalım.
Piyasalar;

• gerek para ve para niteliği taşıyan menkul kıymetler için
• gerekse mal veya hizmet alım satımı için

alıcı ve satıcıyı buluşturan finansal sistemlerdir.
Reel piyasa ve mali piyasa olarak iki kategoride şekillenir. Biz bu makalede mali piyasaları inceleyeceğiz.
Finansal piyasalar kendi içerisinde ikiye ayrılır.

1. Para Piyasaları
2. Sermaye Piyasaları

Para Piyasaları

Para ve sermaye piyasaları arasındaki en belirgin fark “vade”kavramıdır. Para piyasalarında vade genelde 1 yıldan düşükken sermaye piyasalarında vade 1 yılı aşmaktadır. Para piyasaları genelde şirketlerin yatırımları veya dönen varlık açıklarını karşılamak için kullanılır. Genel araçları bono ve repo işlemleridir. Yatırım amacıyla da para piyasaları kullanılabilir. Sermaye piyasalarına kıyasla daha risksiz olmasına karşın getirisi daha azdır. Para piyasalarının faaliyetlerinin ana unsuru merkez bankası ve özel bankalardır. Genel itibariyle Merkez Bankası hazine bonosu arz eder, özel bankalar finansman bonosu arz eder. Temel mantıkları aynıdır. Belli bir vade içerisinde belli bir faiz oranında getiri elde etme amacı güdülür. Bileşik ve basit faiz olarak iki farklı faiz türü mevcuttur.Bononun asli iki unsuru vardır. Borçlu ve alacaklı taraf. Bonoyu çıkaran taraf borçlu, alan taraf alacaklı olarak kayda geçer. 
Repo ise güvenceli bir borç verme sistemidir. Belirli bir vadesi vardır ve bu vade bitince geri alım garantiisi içerir.

Sermaye Piyasaları

 

• Yukarıda da bahsedildiği üzere sermaye piyasaları 1 yılı aşkın vadeli işlemleri kapsar. Ana unsurları hisse senetleri, tahviller eurobond gibi menkul kıymetlerdir. İçlerinde en çok hisse senedi piyasası yaygın olarak kullanılır.
• Hisse senedini genelde şirketler finansman açıklarını sağlamak amacıyla ihraç eder. İngilizce bilimsel makalelerde “issuer” (ihraççı) adıyla anılırlar.  Şirketlerin hisse senedi çıkarmasındaki temel mantık finansman sağlayabilmektir. Şirketin sermayesi belli bir oranda hisselere bölünür ve bu hisseler satılır. Kanunen bir hisse senedinin değer en az 1 kuruş olabilmektedir.
• Özel kuruluşlar içinde yalnızca Anonim Şirketler ve Sermayesi Paylara Bölünmüş Komandit Şirketler hisse senedi ihraç edebilirler. Şirketler, ihraç ettiği hisse senetlerinin gelirleriyle finansman açığını kapatarak yatırım yaparlar ve şirketin değerini arttırmaya yönelik girişimlere imza atarlar. İhraççı şirketlerin belirli dönemlerde finansal tablolarını KAP’a bildirme zorunluluğu vardır. Finansal dönemlerde bildirilen tablolarda eğer şirketin gerçekten değerinin arttığı gözlemlenirse buna bağlı olarak yatırımcının elindeki hisse senedi de değer kazanmış olacaktır. Bu durumda ihraççı da kazanır, yatırımcı da kazanır. Ayrıca arz-talep ilişkisine bağlı olarak değeri yükselen bir şirketin hisse senetleri için talep de artacağı için otomatikman fiyatı yükselir.

Birincil ve İkincil Piyasa Kavramı : 

• Bir hisse senedinin ilk kez halka arz olması esnasında gerçekleştirilen satış işlemleri birincil piyasa üzerinde gerçekleşir. O andan itibaren hisse senedi, şirkete geri satılma gibi bir durum söz konusu olmayacağı için ikincil piyasalarda işlem görmeye başlar. Bir menkul değerin, diğer yatırımcılar arasında el değiştirdiği piyasalar ikincil piyasalardır. İkincil piyasalarda alım-satım işlemleri günümüzde genellikle aracı kurumlar arasında gerçekleşmektedir. Aracı kurumların denetimi, piyasaların işleyişi gibi sorumluluklar Borsa İstanbul A.Ş’ye aittir.
• Borsada hisse senetleriyle uzun vadeli veya kısa vadeli yatırım düşünülebilir. Kısa vadeden kasıt günlük al-sat işlemleri bile yapılabilir. Bunun için sistemin işleyişini iyi biliyor olmanız, yatırım yapacağınız şirketle ilgili gerekli bilgi ve dökümanlara sahip olmanız, finansal tabloları yorumlayabiliyor olmanız esastır. Günlük al-sat işlemlerinde kâr edebilmek için “Volatilite” (oynaklık) kavramına da hâkim olmanız gerekir. Volatilitenin yüksek olduğu bir piyasada alım pozisyonlarınızı iyi seçerseniz kısa vadede kârınız da yüksek olacaktır.
• Ancak hisse senedinin risk potansiyeli de yüksektir. Belirtildiği üzere, teknik bilginiz ile pozisyonunuzu iyi alamazsanız uğrayacağınız zarar büyük olacaktır.

Şöyle özetleyelim; hisse senedi ihraç eden Türk Hava Yolları (THYAO)’nun 2018 yılı itibariyle grafiğini inceleyeceğiz.

Hiç borsa bilmeyen birine gösterdiğiniz zaman grafiğe bakıp hisse senedinin değerinin düştüğünü söyler. Borsayla ilgilenen biri ise ne zaman düşmeye başladığına odaklanıp ne zaman yükselebileceğini tahmin eder.
Bakınız, 05/11/2019 tarihinde THYAO’nun hisse senedini alan biri 16/01/2020 tarihine kadar anaparasına %26 değer kazandırmış.

Wow.. Güzel kâr.. Değil mi?

16/01’den sonraki sürece bakalım.

16/01/2020 tarihinden 02/04/2020 tarihine kadar olan süreçte ise %40 değer kaybetmiş..

THYAO’ya yatırım yapan biri 2 ayda anaparasına %26 değer kazandırırken, sonraki 2 ayda %40 değer kaybettirmiş, kazanç sağlamak isterken zarara uğramış. Neden zarara uğradığını inceleyelim; Corona virüs.

Coronavirüs’ün Aralık ayında Çin’de türemesi ve Ocak ayında yaygınlaşmasının tespit edilmesiyle tedbir amaçlı uçuşlar kısıtlanmaya başladı. İşte tam bu noktada şirketin gelirleri azaldığı için hisse senedi değerini kaybetmeye başladı. Talep de azalınca düşüş trendi başlamış oldu. Gündem iyi takip edilip analizler yapılırsa bu durum zararsız veya daha az zararla atlatılabilirdi. Güzel bir analizle %26 değil de %20 oluversin.. %10 olsun.. 2 ayda, fena mı?

Bu bahsettiğim en basit örnek. Elbette analiz yöntemleri bu kadar basit değil. Hisse senedi için onlarca analiz yöntemi var. Bu işe yıllarını veren, saçlarını beyazlatan insanlar hâlâ bu alanda kendilerini geliştirmeye devam ediyorlar. Uçsuz bucaksız bir piyasa.
Hisse senedini analizleri, teknik ve temel olarak ikiye ayrılıyor ve çok kapsamlı bir konu. Hisse senedi analiz yöntemleriyle ilgili makalemize buradan ulaşabilirsiniz.