Dönem Sonu İşlemleri, Vergi ve Kâr Zarar Hesapları Kaydı

Mali Yıl Bitişiyle Başlayan Dönem Sonu İşlemleri, Vergi Mahsubu ve Kâr Zarar Hesaplarına Devirler

• Dönem sonu işlemlerinin doğruluğu işletmeler için büyük önem taşır. Denetmenler; dönem sonunda işletmenin menkul kıymetleri, çekleri, alıcılar hesabını, stok sayımını ve benzeri bir çok ayrıntıyı mali tablolar ile karşılaştırıp sonuca varmaya çalışır. Tutarsızlık bulunması hâlinde muhasebe hilesi kapsamında değerlendirilerek mükellefe VUK 359.maddesine göre hapis cezasına çarptırılır.

Dönem sonu işlemlerinde;

• Fiili envanter sayımı
• Uzun vadeli borçlar veya gelecek yıllara ait giderlerden vadesi 1 yılın altına düşenlerin kısa vadeli hesaplara aktarımı
• Amortisman kayıtları
• Dönen varlıkların kontrolü (Çekler, kasa noksanı veya fazlaları vb.)
• Değersiz ve şüpheli alacakların belirlenmesi

gibi süreklilik arz etmeyen faaliyetler unutulmamalıdır. Şahsım adına ben bu dönem sonu işlemlerini bayram namazlarına benzetiyorum. İnsan ne kadar iyi bilirse bilsin işin başına geçince bi afallıyor. Bilgileri tazelemekte fayda var.

İlgili işlemler tamamlandıktan sonra, yansıtmaları yapıp mizan kontrolünü yaptıysak 6’lı hesapları kapatabiliriz.

• Mizandaki diğer hesapların kapatılmasıyla 6’lı hesaplarda biriken rakamlar ters kayıt atılarak kapatılır. Örneğin 600 Yurtiçi Satışlar hesabı normalde alacak çalışırken, hesabın kapanabilmesi için kalan bakiyesi kadar ters kayıt yapılır.
• Aynı fiş içerisine, önce 6’lı gider hesaplarının kalan bakiyeleri alacak tarafına yazılır ve karşı hesap olarak 690 Dönem Kârı Veya Zararı hesabı toplam fiş tutarı kadar borçlandırılır. Böylece fişte eşitlik sağlanmış olur.
• Aynı mantık ile bu kez 6’lı gelir hesapları borçlandırılır, toplam tutar kadar 690 Dönem Kârı veya Zararı hesabı alacaklandırılıp fiş yeniden eşitlenir.

»Bu kayıtlardan sonra;

• 690 Dönem Karı veya Zararı hesabı borç bakiyesi veriyorsa, verdiği bakiye kadar zarar
• Alacak bakiyesi varsa verdiği bakiye kadar kâr söz konusudur.

Bir görselle özetleyelim;

• Hesabın kalanına göre bulunan kâr veya zarar “ticari” kâr veya zarardır. Mâli kâra ancak kâr  hesaplarından vergiler mahsup edildikten sonra ulaşılabilir.
• Eğer kâr çıkarsa; ticari kârdan %22 oranında kurumlar vergisi hesaplanır ve bulunan tutar 691 – Dönem Karı Vergi Ve Yasal Yükümlülük Karşılıkları hesabının borcuna, 370 – Dönem Karı Vergi Ve Yasal Yükümlülük Karşılıkları hesabının alacağına ayrılır. Bu hesaplanan vergi, normal şartlar altında ödenmesi gereken vergi olarak hesaplanır. Ancak son Kurum Geçici Vergi Beyannamesi ile Kurumlar Vergisi Beyannamesi arasında yaklaşık 2 aylık bir süre zarfının olmasından kaynaklı olarak, gelirde farklılık oluşabileceği ihtimali göz önünde bulundurulup çıkan vergi tahmini” olarak betimlenmektedir.

 

• Tahmini vergi hesaplandıktan sonraki aşama ise net kâra geçme aşamasıdır. 690 Dönem Kârı veya Zararı hesabı, kâr tutarı kadar borçlandırılır ve hesaplanan tahmini vergi tutarı 691 – Dönem Karı Vergi Ve Yasal Yükümlülük Karşılıkları hesabına alacak olarak kayıt edilir. Bu kayıttan sonra fişin verdiği kalan bakiyesi toplamı, işletmenin net kârı olarak 692 – Dönem Net Karı ve Zararı hesabına kayıt edilerek fişte denge sağlanır.
• Bu kayıttan sonra, 692’li hesaba atılan kâr netliğe kavuştuğu için 590 – Dönem Net Kârı Hesabına devredilir. Geçmiş yıllar zararı var ise ve açılış fişinde kayıt altına alınmadıysa 580 – Geçmiş Yıllar Zararı olarak fiş borçlandırılarak kârdan mahsup edilir.

 6’lı gelir ve gider hesapları kapatıldıktan sonra kâr durumunda yapılması gereken dönem sonu yevmiye kayıtları şu şekilde olacaktır;

Akabinde 590 Dönem Net Kârı olarak bilançoya aktarılan tutar, 01/01 açılış fişinde 570 – Geçmiş Yıllar Kârları olarak kayıt altına alınır.
Eğer 6’lı gider hesapları kapandıktan sonra 690 borç bakiyesi veriyorsa, yani zarar gösteriyorsa;
Zarar rakamı 692’nin borcuna devir edilir ve 690 kapatılır. Akabinde 692’de kalan bakiye, eksi bakiyeli çalışan 591 – Dönem Net Zararı  hesabına aktarılır ve bilanço kapatılır. 01/01’deki açılış fişinde 580-Geçmiş Yıllar Zararı hesabında izlenir.